Zatrzymanemu oraz jego pełnomocnikowi przysługuje prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie w ciągu 7 dni od momentu doręczenia mu odpisu protokołu zatrzymania (więcej o protokole zatrzymania znajdą Państwo z naszym poprzednim artykule: https://www.prk-adwokat.pl/protokol-zatrzymania-osoby-na-co-nalezy-zwrocic-uwage/ ).  

Zgodnie z treścią art. 246 § 1 k.p.k. zatrzymany może domagać się w środku odwoławczym w postaci zażalenia na zatrzymanie zbadania przez sąd jego zatrzymania w zakresie:

1. zasadności,
2. legalności,
3. prawidłowości.

Zasadność zatrzymania polega na zbadaniu przez sąd czy w konkretnej sprawie istniały okoliczności faktyczne, które stanowiły podstawę zatrzymania, jak również czy zachowane zostały zasady proporcjonalności.

Legalność zatrzymania oznacza, iż zatrzymanie musi być zgodne z obowiązującym prawem. W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego: „legalność pozbawienia wolności należy „widzieć możliwie szeroko, zgodnie z zasadami interpretowania konstytucyjnych określeń. Badaniu sądu podlega więc kwestia istnienia podstaw zatrzymania, ocena, na ile w zaistniałych okolicznościach zatrzymanie było dopuszczalne, prawidłowość zastosowanej procedury, potrzeby dalszego przebywania w stanie zatrzymania itd.” (por. P. Sarnecki [w:] Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, Warszawa 2003, komentarz do art. 41, s. 7). Prawo do odwołania implikuje przyznanie sądowi odpowiednich uprawnień w zakresie prowadzenia postępowania dowodowego w celu wszechstronnego zbadania okoliczności pozbawienia wolności.” Wyrok TK z 6.12.2004 r., SK 29/04, OTK-A 2004/11, poz. 114.

Prawidłowość zatrzymania polega na ocenie sposobu wykonania czynności zatrzymania tzn. sąd kontroluje poprawność dokonania poszczególnych czynności w trakcie zatrzymania m.in. sposobu dokonania zatrzymania, pouczenia osoby zatrzymanej (ze wzorem pouczenia o prawach zatrzymanego mogą Państwo zapoznać się w naszym artykule zatytułowanym: „Jakie prawa przysługują zatrzymanemu” pod adresem: https://www.prk-adwokat.pl/jakie-prawa-przysluguja-zatrzymanemu/ ), prawidłowości sporządzenia protokołu zatrzymania (ze wzorem protokołu zatrzymania mogą Państwo zapoznać się w naszym artykule zatytułowanym: „Protokół zatrzymania osoby. Na co należy zwrócić uwagę?” pod adresem: https://www.prk-adwokat.pl/protokol-zatrzymania-osoby-na-co-nalezy-zwrocic-uwage/ ).

Zażalenie na zatrzymanie rozpatruje sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania zatrzymanego lub prowadzenia postępowania w składzie jednego sędziego. 

Wskazać w tym miejscu należy, że zażalenie składamy do organu, który dokonał czynności zatrzymania, a następnie organ ten, zgodnie z treścią art. 246 § 2 k.p.k. przekazuje zażalenie niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, a w dalszej kolejności właściwy sąd niezwłocznie rozpoznaje złożone zażalenie. 

Podkreślić należy, że zażalenie na zatrzymanie składamy w formie pisemnej, a wynika to z treści art. 428 § 1 k.p.k., zgodnie z którym środki odwoławcze w postępowaniu karnym wnosimy na piśmie. 

Właściwy sąd rejonowy rozstrzygający złożone przez zatrzymanego lub jego pełnomocnika zażalenie na zatrzymanie może w wyniku rozpoznania środka odwoławczego wydać następujące rozstrzygnięcia:

1. zarządzenie natychmiastowego zwolnienia zatrzymanego w razie uznania przez sąd bezzasadności lub nielegalności zatrzymania – art. 246 § 3 k.p.k.;
2. zawiadomienie prokuratora i organu przełożonego nad organem, który dokonał zatrzymania o bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania – art. 246 § 4 k.p.k.;
3. nieuwzględnienie złożonego zażalenia w przypadku uznania, że czynność zatrzymania była zasadna, legalna i dokonana prawidłowo.

Sąd rejonowy rozpoznając zażalenie na zatrzymanie orzeka o:

1. utrzymaniu w mocy lub
2. uchyleniu zaskarżonej decyzji. 

Sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu w składzie jednego sędziego. Zatrzymanemu oraz jego pełnomocnikowi przysługuje prawo do wzięcia udziału w posiedzeniu, co wynika z treści art. 96 § 1 k.p.k.

Ponadto zażalenie na zatrzymanie podlega rozpoznaniu również, gdy osoba zatrzymana została zwolniona jeszcze przed rozpoznaniem przez sąd złożonego środka odwoławczego.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1991 roku, sygn. WZP 1/91: 

„Rozpoznając zażalenie, o którym mowa w art. 207a § 1 k.p.k. [obecnie art. 246 § 1 k.p.k. – dop. R.A.S.] k.p.k., sąd, w myśl art. 386 § 1 k.p.k. [obecnie art. 437 § 1 k.p.k. – dop. R.A.S.], orzeka o utrzymaniu w mocy albo o uchyleniu zaskarżonej decyzji, bez względu na to, czy żalący jest faktycznie pozbawiony wolności w ramach zatrzymania, czy też przebywa na wolności; w tym ostatnim wypadku sąd stwierdza post factum bezpodstawność zatrzymania lub naruszenia przepisów prawa w czasie jego wykonywania”

W razie pytań – zapraszamy do kontaktu.

autor: apl.adw. Wiktoria Qader

Źródła:

– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku kodeks postępowania karnego,

– wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 grudnia 2004 r., sygn. akt SK 29/04,

– uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1991 roku, sygn. akt WZP 1/91.