POSIEDZENIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ROZPOZNANIA WNIOSKU O TYMCZASOWE ARESZTOWANIE.
Złożony przez prokuratora wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania rozpatrywany jest przez sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie (jeżeli mamy do czynienia z wypadkiem niecierpiącym zwłoki – może to być także inny sąd rejonowy) na posiedzeniu, w którym udział bierze oskarżony/podejrzany.
Przypomnieć należy, że od momentu rzeczywistego pozbawienia wolności, prokurator w ciągu 48 godzin występuje z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, a następnie sąd od momentu przekazania w/w wniosku ma 24 godziny na jego rozpoznanie.
Jeżeli prokurator w ciągu 48 godzin od momentu zatrzymania nie złoży wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania lub jeżeli sąd w ciągu 24 godzin nie ogłosi postanowienia o zastosowaniu środka izolacyjnego, oskarżonego/podejrzanego należy natychmiast zwolnić.
Udział obrońcy w posiedzeniu w sprawie tymczasowego aresztowania.
Zaznaczyć należy, że w posiedzeniu w sprawie tymczasowego aresztowania może wziąć udział obrońca oskarżonego/podejrzanego, ale sąd nie dokonuje zawiadomienia obrońcy „z urzędu”. Zgodnie z treścią art. 249 § 3 k.p.k. „zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności”, zatem dopiero po złożeniu wniosku przez oskarżonego/podejrzanego, sąd zawiadamia obrońcę o terminie posiedzenia.
Zawiadomienie nie musi mieć formy pisemnej, dopuszczalne jest zawiadomienie np. telefonicznie.
Podczas posiedzenia w sprawie tymczasowego aresztowania obrońcy przysługuje uprawnienie do zadawania pytań oskarżonemu/podejrzanemu, składania wniosków dowodowych.
Ponadto należy dodać, że ustawodawca nie przewiduje udziału pokrzywdzonego oraz jego pełnomocnika w posiedzeniu w sprawie tymczasowego aresztowania.
Obowiązek przesłuchania oskarżonego/podejrzanego.
Przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania, sąd na posiedzeniu ma obowiązek przesłuchać oskarżonego/podejrzanego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju.
Wskazać należy, że oskarżony/podejrzany podczas posiedzenia ma prawo do:
- złożenia wyjaśnień,
- odmowy składania wyjaśnień (bez podania powodów),
- odmowy udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania (bez podania powodów).
Posiedzenie aresztowe „online”.
Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 roku o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 wprowadziła do kodeksu postępowania karnego przepis umożliwiający odstąpienie od przymusowego doprowadzenia oskarżonego/podejrzanego do sądu i umożliwiła realizację posiedzenia w sprawie stosowania tymczasowego aresztowania w sposób zdalny tzn. przy użyciu urządzeń technicznych, które umożliwiają przeprowadzenie posiedzenia na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku.
Art. 250 § 3b k.p.k.
„Można odstąpić od przymusowego doprowadzenia do sądu podejrzanego, jeżeli zostanie zapewniony udział podejrzanego w posiedzeniu, w szczególności złożenie przez niego wyjaśnień, przy użyciu urządzeń technicznych, umożliwiających przeprowadzenie tego posiedzenia na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku”.
W praktyce najczęściej oskarżony/podejrzany przebywa w budynku aresztu śledczego lub w innym pomieszczeniu budynku sądu, łącząc się na posiedzenie za pomocą urządzeń technicznych.
W posiedzeniach „online” w miejscu, w którym przebywa oskarżony/podejrzany znajduje się również referendarz sądowy lub asystent sędziego zatrudniony w sądzie, w którego okręgu przebywa oskarżony/podejrzany lub funkcjonariusz Służby Więziennej, jeżeli oskarżony/podejrzany przebywa w zakładzie karnym lub areszcie śledczym.
Obrońca oskarżonego/podejrzanego co do zasady bierze udział w posiedzeniu w miejscu, w którym przebywa oskarżony/podejrzany, chyba że obrońca stawi się w tym celu w sądzie lub sąd zobowiąże go do udziału w posiedzeniu w budynku sądu z uwagi na konieczność uchylenia ryzyka nierozstrzygnięcia wniosku w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania przed upływem dopuszczalnego czasu zatrzymania oskarżonego/podejrzanego.
Należy również wskazać, że jeżeli obrońca biorąc udział w posiedzeniu przebywa w innym miejscu niż oskarżony/podejrzany, ustawodawca przewiduje w art. 250 § 3e k.p.k., że na wniosek oskarżonego/podejrzanego lub jego obrońcy, sąd może zarządzić przerwę na czas oznaczony i zezwolić na telefoniczny kontakt obrońcy z oskarżonym/podejrzanym, chyba że uwzględnienie wniosku może zakłócić prawidłowy przebieg posiedzenia lub stwarza ryzyko nierozstrzygnięcia wniosku w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania przed upływem dopuszczalnego czasu zatrzymania oskarżonego/podejrzanego.
W przypadku gdy oskarżony nie włada językiem polskim w posiedzeniu w formie zdalnej bierze udział tłumacz, który łączy się z miejsca, w którym przebywa oskarżony/podejrzany.
Ustawodawca wyłącza możliwość przeprowadzenia posiedzenia w sprawie tymczasowego aresztowania w trybie zdalnym w wypadku oskarżonego/podejrzanego będącego osobą głuchą, niemą lub niewidomą.
Podstawa orzeczenia o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania.
Podstawą orzeczenia tymczasowego aresztowania (lub przedłużenia tymczasowego aresztowania) wobec oskarżonego/podejrzanego mogą być:
- ustalenia oparte na dowodach jawnych dla oskarżonego/podejrzanego,
- ustalenia oparte na dowodach z zeznań świadka, których nie udostępnia się oskarżonemu/podejrzanemu oraz jego obrońcy – chodzi tutaj o sytuację opisaną w art. 250 § 2b k.p.k. „Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia albo wolności świadka lub osoby dla niego najbliższej, prokurator dołącza do wniosku, o którym mowa w § 2a, w wyodrębnionym zbiorze dokumentów, dowody z zeznań świadka, których nie udostępnia się oskarżonemu i jego obrońcy”.
Ponadto sąd uwzględnia z urzędu także okoliczności, których prokurator nie ujawnił we wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania, po ich ujawnieniu na posiedzeniu, ALE jedynie na korzyść oskarżonego/podejrzanego, uprzedzając o tym prokuratora.
Powyższe oznacza, że jeżeli istnieją okoliczności niekorzystne dla oskarżonego/podejrzanego, których prokurator nie zawarł w złożonym wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania, sąd nie może uwzględnić tych okoliczności z urzędu.
Dostęp do akt sprawy.
Wskazać należy, że ustawodawca w art. 156 § 5a k.p.k. przewiduje uprawnienie oskarżonego/podejrzanego i jego obrońcy do niezwłocznego dostępu do akt w przypadku złożenia przez prokuratora wniosku o zastosowanie (lub przedłużenie) tymczasowego aresztowania.
Powyższa zasada nie dotyczy dostępu do akt w zakresie zeznań świadka, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia albo wolności świadka lub osoby dla niego najbliższej.
Art. 156 § 5a k.p.k.
„W razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść dowodów dołączonych do wniosku, z wyłączeniem dowodów z zeznań świadków, o których mowa w art. 250 § 2b.”
Postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
Sąd wydając postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania obligatoryjnie określa czas trwania tymczasowego aresztowania, wskazując datę i godzinę, do której środek izolacyjny ma być stosowany, jednocześnie wskazując datę oraz godzinę rzeczywistego pozbawienia wolności oskarżonego/podejrzanego (problematykę czasu trwania tymczasowego aresztowania poruszaliśmy w poprzednim artykule https://www.prk-adwokat.pl/tymczasowe-aresztowanie/ ).
Czas trwania tymczasowego aresztowania określony przez sąd w miesiącach, liczymy przyjmując, że jeden miesiąc wynosi 30 dni.
Jeden dzień trwania tymczasowego aresztowania przyjmujemy jako 24 godziny liczone od chwili rzeczywistego pozbawienia wolności.
Ponadto w postanowieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd w uzasadnieniu wskazać powinien dowody świadczące o dużym prawdopodobieństwie popełnienia przez oskarżonego/podejrzanego przestępstwa oraz przytoczyć okoliczności, które uzasadniają istnienie zagrożenia dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego/podejrzanego nowego, ciężkiego przestępstwa w razie niezastosowania tymczasowego aresztowania oraz określonej podstawy stosowania tymczasowego aresztowania i konieczności jego stosowania.
Jednocześnie czyniąc zadość wymogom wskazanym przez ustawodawcę w art. 251 § 3 k.p.k. sąd winien wyjaśnić, dlatego uznał stosowanie innego środka zapobiegawczego (nieizolacyjnego) za niewystarczające.
źródła:
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku kodeks postępowania karnego,
– ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19.
Apl.adw. Wiktoria Qader